Pwy Faga Blant?

Difyr yw gweld bod cefnogwyr pob plaid, gan gynnwys ei blaid ei hun, wedi condemnio'r cyn AS a'r darpar Arglwydd Geidwadol Howard Flight am wneud y sylw bod torri Budd-dal plant i'r cyfoethocaf yn mynd i greu system lle mae'r dosbarth canol yn cael eu hannog i beidio bridio oherwydd ei fod yn rhy ddrud, ond bydd cymhelliad ar gyfer y rhai ar fudd-daliadau i barhau i blanta.

Pwrpas gwreiddiol Budd-dal Plant oedd gwneud yr hyn y mae Mr Flight yn ei grybwyll - i annog pobl i gael rhagor o blant. Fe'i cyflwynwyd yn wreiddiol ar ôl yr Ail Ryfel Byd oherwydd bod yna pryderon y byddai merched a oedd wedi cael blas ar waith yn parhau yn y gweithle yn hytrach na dychwelyd i'w rhôl draddodiadol o aros adref i fagu plant. Byddai hynny yn ei thro yn creu problemau diweithdra i filwyr a oedd yn dychwelyd o faes y gad ac yn achosi problemau demograffig gan na fyddai'r gwragedd yn peryglu eu swyddi trwy syrthio'n feichiog. Ar ben hynny roedd angen i ferched cael mwy o blant er mwyn llenwi'r bwlch a chreasid gan golli dwy genhedlaeth yn y ddwy gyflafan.

O gondemnio sylwadau Howard Flight yr hyn mae'r holl sylwebyddion yn gwneud yw cydnabod nad yw'r budd-dal bellach yn cyflawni ei wir bwrpas. Os yw sylwadau Mr Flight yn orffwyll, yn gas ac yn ansensitif, mae'n rhaid bod talu'r budd-dal i famau hefyd yn orffwyll, yn gas ac yn ansensitif.

Os nad yw'r tâl yn gwneud ei briod waith bellach ac os yw crybwyll ei briod waith yn wirion, rhaid gofyn pam ei bod yn dal i gael ei dalu i unrhyw un, boed cyfoethog neu dlawd? Onid yw hi'n hen bryd i gael gwared â'r budd-dal fel un sydd heb bwrpas yn y byd modern?

ON
Cyn i neb ddweud fy mod i mor anystyriol o anghenion y tlawd ac ydy'r bonheddwr Ceidwadol dylid nodi nad yw'r tlawd yn cael unrhyw fendith o'r budd-dal. Mae Budd-dal Plant yn cael ei hystyried fel incwm ar gyfer pethau megis Credyd Treth a Chymorth Incwm, gan hynny mae ei werth yn cael ei ddiddymu o'r taliadau hynny.

Y Blaid yn Archif yr Alban

Mae'r Archif Wleidyddol Gymreig wedi ei hen sefydlu ac yn cynnwys miloedd o ddogfennau, taflenni, posteri a lluniau yn ymwneud ag etholiadau ac ymgyrchoedd gwleidyddol eraill yng Nghymru.

Yn niweddar mae Prifysgol Sterling wedi cychwyn ymgais i greu archif tebyg ar gyfer yr Alban. Mae rhan o'r casgliad yn cynnwys lluniau o aelodau Plaid Cymru yn cyd-ymgyrchu a'u cyfeillion yn yr SNP ac mae rhai ohonynt i'w gweld ar Flickr.



Mae'n siŵr bod yna enghreifftiau ar gael o wleidyddion o'r Alban o bob plaid yn ymgyrchu yng Nghymru hefyd; os oes genych ddeunydd byddech yn fodlon rhannu ag Archif Wleidyddol yr Alban gellir cysylltu â nhw trwy e-bost ar scottishpoliticalarchive"at"stir.ac.uk neu drwy eu tudalen weplyfr

Elin ym, ym, yr Jones

Mae Elin Jones yn un o wleidyddion gorau'r Bae mae hi hefyd yn weinidog hynod abl. Ar y cyfan mae ei chyfraniadau yn glod i'r wlad, i'w hetholaeth, i'w briff gweinidogol ac i'w phlaid, ond roedd ei chyfraniad i'r Is Bwyllgor Datblygu Economi Cefn Gwlad heddiw yn arteithiol i'w gwylio.


Mae'r pwyllgor yn para am awr, pe bai modd tynnu pob ym ac yrr a y-y allan o'r drafodaeth byddai ar ben mewn hanner yr amser!

Sori Elin, ond berfformiad gwael ar y naw gan un y mae dyn y disgwyl gwell ganddi.

Blacleg Pêl droed

Mae'n debyg bod dyfarnwyr pêl droed yr Alban am fynd ar streic bwrw'r Sul. Yn ôl adroddiadau yn wasg yr Alban mae Cymdeithas Pêl-droed yr Alban am dorri'r streic trwy gael dyfarnwyr o Gymru i fod yn scabs - mae'n amlwg nad yw'r SFA yn gyfarwydd â'r traddodiad Cymreig o ddilorni scabs, blaclegs a thorwyr streic fel bradwyr. Rwy'n mawr obeithio bod dyfarnwyr Cymru yn cofio eu hetifeddiaeth ac yn dweud wrth y Sgotiaid lle i stwffio eu pêl.

Ble mae cefnogaeth ASau Cymru i Cyw?

Dydd Mawrth diwethaf fe gyflwynodd Hywel Williams, AS Arfon, y Cynnig Boreol canlynol yn Sansteffan:

EDM 1011
CYW WELSH LANGUAGE CHILDREN'S CHANNEL 16.11.2010
That this House congratulates Cyw, the Welsh language children's channel, which has been nominated for Children's Channel of the Year in the British Academy Children's Awards, and Y Diwrnod Mawr, the first documentary series to be based around young children, which has been nominated in the UK Pre-School Live category; recognises the high quality of children's programming broadcast by Sianel Pedwar Cymru and the importance of educational and entertaining children's television for children's development and for the Welsh language; notes the importance of children's programming for the independent production sector in Wales as a way of developing media skills and maintaining employment throughout the country; expresses deep concern about the likely effect of significant budget cuts to the quality and quantity of programming available for Welsh-speaking and Welsh-learning children which has proven itself to be of such a high standard; and calls on the UK Government to ensure full editorial and commissioning independence and financial backing for Sianel Pedwar Cymru set out in the 1990 Broadcasting Act so that Wales can continue to bea producer of quality children's television, made for a Welsh audience, rather than a purchaser of television series which do not reflect the realities of being a Welsh-speaking child growing up.

Hyd yn hyn dim ond 8 AS sydd wedi ei arwyddo, Hywel ei hun a Martin Caton (Gwyr), Jonathan Edwards (Dwyrain Caerfyrddin a Dinefwr) Paul Flynn (Gorllewin Casnewydd), Andrew George (St Ives and the Isle of Scilly), Elfyn Llwyd (Dwyfor Meirionnydd), Jessica Morden (Gorllewin Casnewydd) a Stephen Williams (Bristol West).

Rwy'n gweld y lefel yma o gefnogaeth gan ASau Cymru yn siomedig o isel. Er bod ASau Rhyddfrydol o Loegr a Chernyw wedi dangos cefnogaeth ble mae'r ASau Rhyddfrydol Gymreig? A be am yr ASau Ceidwadol sydd wedi mynegi eu cefnogaeth i'r sianel - yn arbennig yr un sydd efo llond tŷ o blant sy'n gwylio Cyw yn rheolaidd? A dim ond 3 AS Llafur allan o 26 - cywilyddus!

Ymgeisydd Plaid Cymru Aberconwy?

Yr wyf wedi clywed gan un neu ddau fod cynhadledd dewis ymgeisydd Plaid Cymru ar gyfer sedd Cynulliad Aberconwy wedi ei gynnal neithiwr. Er nad oes cyhoeddiad swyddogol wedi dod gan y Blaid eto rwy'n deall mae Iwan Huws o'r Felinheli sydd wedi ei ddewis. Mae Mr Huws yn un o aelodau Glas Cymru Cyfunedig ac yn ôl eu gwefan:

Bu Mr Huws yn Gyfarwyddwr yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol yng Nghymru (2003-2009) ac yn Brif Weithredwr Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri (1996-2003). Ar hyn o bryd, ef yw Cadeirydd Cyngor Cynghori ITV Cymru. Mae hefyd yn Aelod o Fforwm yr Ucheldir, Llywodraeth Cynulliad Cymru ac yn un o Ymddiriedolwyr Ymddiriedolaeth Clough Williams-Ellis.

Y llall oedd yn sefyll oedd Paul Rowlinson o Fethesda, y gŵr a safodd fel ymgeisydd San Steffan yn hen etholaeth Conwy yn 2005 a Delyn yn 2001.

Synnu braidd bod y ddau obeithiol yn bobl o du allan i'r etholaeth yn arbennig ar ôl clywed enwau nifer o gynghorwyr sir leol yn cael eu crybwyll fel posibiliadau cryf.

Yn ail i Cai eto byth!

Rwy'n ddiolchgar i Gylchgrawn Golwg am ddyfarnu fy myfyrdodau fel ail flog Cymraeg gorau'r bydysawd.

Fel yr wyf wedi dweud bron pob tro yr wyf wedi derbyn "gwobr" am flogio, rwy'n casáu’r syniad bod mynegi barn yn beth gystadleuol i'w gwneud; mae yna wastad berygl bod dyn yn newid ei farn er mwyn cipio'r wobr - neu yn wir yn newid ei arfer. Rwy'n cynnal dau flog - yr un yma yn iaith y Nefoedd ac yr un acw yn y fain, bai (sef arfer i'w newid) yn ôl beirniaid Golwg:

"un o brif ffaeleddau’r blog wleidyddol yma yw bod gan yr awdur flog Saesneg"

Am sylw hurt! Mae fy myfyrdodau Cymraeg yn ffaelu oherwydd fy mod hefyd yn myfyrio yn fy iaith gyntaf! Gwir yr?

Pe na bawn yn blogio yn Saesneg yn ogystal â'r Gymraeg a fyddwn wedi cael siawns o gipio'r brif wobr?

Oni bai am y llall, ai'r blog hon, yn hytrach na blog dwrdio plant ddrwg Cymru am boeri gwm ar fuarth y Blaid gan yr Hen Sgŵl byddai ar y brig?

I ddweud y gwir rwy'n poeni braidd bod Macsen yn hen snich sydd yn dymuno imi gael y gansen gan y prifathro o herwydd imi gael fy nal ar ddiwedd fy mhost diwethaf gyda'r English Not ar fy mrest.

Cyfrinachedd a pharch

Ar Freedom Central mae Peter Black AC yn ailadrodd honiad a wnaed gan Glyn Davies yr wythnos diwethaf, sef mae'r rheswm am ddiffyg ymgynghoriad a Llywodraeth Cymru parthed ddyfodol S4C oedd bod Llywodraeth y DU yn methu ymddiried yn Llywodraeth Cymru i gadw cyfrinachau. Mae'r ddau wleidydd yn gweld hyn fel beirniadaeth o Blaid Cymru wrth reswm. Mae llywodraeth y Bae yn dangos diffyg parch, yn wir yn ymddwyn yn blentynnaidd yn ôl Mr Black; agwedd od gan un sy'n honni ei fod yn rhyddfrydwr ac yn ddemocrat.

Y cwestiwn y byddwn i yn disgwyl i ddemocrat rhyddfrydig ei ofyn yw Pam ar y diawl bod angen gwneud penderfyniadau am ddarlledu Cymraeg yn gyfrinachol ac yn Llundain?

Mae diffyg parch wedi ei ddangos yn achos adrefnu S4C yn ddi os. Trwy wneud penderfyniadau am ddyfodol y Sianel yn y dirgel heb hidio am farn gwylwyr Cymraeg, heb ymgynghori a'r sawl bydd yn cael eu heffeithio fwyaf gan y penderfyniad mae Jeremy Hunt wedi trin y Gymru Gymraeg gyda diffyg parch syfrdanol.

Os ydy honiad Glyn bod y manylion am gynnwys trafodaethau rhwng Ysgrifennydd diwylliant Llundain a gweinidogion Plaid Cymru wedi eu rhyddhau o fewn munudau, nid diffyg parch yw hynny; i'r gwrthwyneb mae'n dangos bod gweinidogion Plaid Cymru yn parchu'r bobl yr etholwyd hwy i'w cynrychioli - trwy beidio a'u cadw yn y tywyllwch, yn ol drefn Sansteffan.

Ydy Cofiwn yn cofio'n iawn?

Wrth chwilio a chwalu drwy hen bapurau heno cefais hyd i doriad papur newydd. Os cofiaf yn iawn yr Herald Cymraeg oedd y papur, ac mae'n debyg mae cofnodi gwrthwynebiad mudiad Cofiwn i ddathlu saith can mlwyddiant codi cestyll y gormeswyr ym 1982 gan Cadw oedd yr achlysur. Reitiach, wrth gwrs byddid galaru saith can mlwyddiant llofruddio Llywelyn ein Llyw Olaf ar y pryd.



Pan fu farw Llywelyn ein Llyw olaf yr oedd, yn ôl y son, yn gwisgo un o'i dlysau coronog, sef y Groes Naid - rhan o'r Wir Groes wedi ei dlysu a cherrig gwerthfawr. Yn y llun gwelir fi (ar chwith y sgrin) rhyw gôc oen o MI5 (yn amddiffy y castell rhag terfysgwyr) yn y canol a Gethin ab Iestyn ar dde'r llun. Mae Gethyn a fi yn ceisio planu symbol o'r Groes Naid yng Nghanol y Castell.

Rwy'n tristau bod Mudiad Cofiwn wedi diflannu, roedd y gwaith yr oedd y mudiad yn ei wneud yn bwysig. Mi astudiais hanes fel disgybl ysgol hyd at lefel A. Yr unig grybwyll o hanes Cymru a chefais yn yr ysgol oedd bod Harri'r VIII wedi rhoi cynrychiolaeth Seneddol i bobl Cymru, gan ei fod yn Gymro mor dda!

Roedd addysg Mudiad Cofiwn (er mor feias o'r ochor arall) yn addysg go iawn!

OND - mae rhai o brif gymeriad Cofiwn yn blogio bellach, ac yn blogio o'r chwith, ac rwy'n teimlo braidd yn anghysurus. Digon hawdd yw condemnio'r bobl a oedd yn byw yn nhridegau'r ganrif ddiwethaf am ddewis yr ochor anghywir, ar ôl y digwyddiad, roedd o'n anodd i ambell i Sais hefyd!

Ond a ydy condemnio tri Penyberth fel Ffasgwyr, a honni bod y sawl a bu farw yn Sbaen yn arwyr Cenedlaethol yn gywir?

Do fu farw nifer o Gymru yn Sbaen, heddwch i'w llwch, ond o'r sawl a oroesodd y frwydr sawl un rhoddodd cefnogaeth i achos Cenedlaethol Cymru wedi'r frwydr? Dim un hyd y gwyddwn.

Bu pob un, nid yn unig y tri a chafodd eu carcharu ar ôl protest, a fu'n ymwneud a Phenyberth yn driw iawn i Gymru am weddill eu bywydau a bu eu cyfraniadau i gymdeithas, diwylliant a bywyd cymdeithasol Cymru yn fawr.

Mi ymadawais a Phlaid Cymru o herwydd ei fod wedi ymrwymo i Sosialaeth yn hytrach na Chenedlaetholdeb. Piti bod archif Cofiwn yn anghofio Cenedlaetholdeb er mwyn clodfori Sosialaeth rhyngwladol hefyd.

A ydy clodfori Sosialwyr a gachodd ar eu Cymreictod, er mwyn condemnio cyfraniad pobl fel Ambrose Bebb a Saunders Lewis i'r achos Genedlaethol yn wir gofio?

S4C a'r Arglwyddi

Cododd y Parch Arglwydd Roberts o Landudno cwestiwn parthed S4C yn Nhy'r Arglwyddi ddoe cafwyd cyfraniadau i'r drafodaeth gan yr Arglwyddi (Wyn) Roberts o Gonwy, Elystan Morgan a Morris o Aberafon. Am ryw reswm dydy'r trawsgrifiad heb ymddangos ar They work for you eto, ond dyma'r hyn a dywedwyd:

Asked By Lord Roberts of Llandudno
To ask Her Majesty's Government what assurances they can give that the Welsh language channel S4C will be adequately financed following the proposed new funding arrangement with the BBC.

Baroness Rawlings: My Lords, the Government want to make certain that S4C offers the best possible language service to its audience, and feel that the best way to secure its future while delivering a better service is through partnership with the BBC. From 2013-14, therefore, the cost of S4C will be met from a combination of continued Exchequer funding, advertising revenue and the licence fee.

Lord Roberts of Llandudno: I thank the Minister for that reply. First, do the Government realise how vital S4C-the only Welsh language channel-is to the Welsh people? Secondly, can I have an assurance that by 2015 the service provided in the Welsh language by S4C will not be diminished but will be as secure and comprehensive as it is at present?

Baroness Rawlings: My Lords, my noble friend Lord Roberts and many of your Lordships involved with Wales mind passionately about S4C, and he is right to raise the issue. I hope I can assure my noble friend and the House that its funding is secure for the next four years. This will enable S4C to structure itself for the modern broadcasting environment and, importantly, it will retain its commercial freedom.

Lord Morris of Aberavon: My Lords, does that not mean that there will be less money for Welsh television year by year? Because of the dangers of the BBC exercising too much influence in the new arrangements, will the Government assure us that there will be firm guidelines regarding the relationship in the new partnership?

Baroness Rawlings: My Lords, the noble and learned Lord is right, and that point has been brought up many times. The exact level of funding is not yet set beyond 2014-15. While future funding will reflect overlaps and efficiencies, it will remain consistent with the commitment to a strong and independent Welsh language TV service.

Lord Elystan-Morgan: My Lords, does the noble Baroness accept that the position of the Welsh channel is wholly unique? Does she appreciate that this channel was established 28 years ago after a long and bitter campaign of civil disobedience and law-breaking in Wales, and that although Parliament has the right to change the legislative structure which was set up to protect and preserve the Welsh language, to do so would mean reneging on a compact made between the Home Secretary of the day, the late William Whitelaw, and the Welsh people?

Baroness Rawlings: I agree with the noble Lord that it is unique. That is important and it is why the Government have stressed that S4C should continue to be properly funded. A new governance structure will be required to deliver the partnership with the BBC. The BBC Trust and the S4C Authority will need to agree jointly the strategic goals and broad editorial requirements and hold S4C to account for their delivery. This structure will be up and running by 2012-13.

Lord Roberts of Conwy: My Lords, can the Minister confirm that the agreement which her department concluded with the BBC over the part-funding of S4C ensures the continued independence of S4C within the partnership as regards commissioning programmes from independent producers and raising revenue from advertising? Can she further confirm that legislation will be needed to effect the change in S4C funding, which is currently subject to statute?

Baroness Rawlings: My Lords, my noble friend Lord Roberts of Conwy is of course right, and he naturally feels strongly about S4C because, after all, he started it. I can assure him that S4C will remain a unique entity and retain its editorial independence under the partnership. The intention is that the public bodies Bill will effect the change in S4C's funding by breaking the current automatic funding link with the RPI. He is also right to say that it is important that the programmes for the channel are 100 per cent independent.

Lord Hunt of Kings Heath: My Lords, the noble Baroness has said that she cannot give undertakings on funding beyond 2014-15. However, under the commitment that she has given today, can she commit that the Welsh language channel will continue beyond those years, and that it will be adequately financed?

Baroness Rawlings: My Lords, we have been consulting on this very important point, which many people have raised. We fully recognise the iconic status of the channel and the contribution that it makes to cultural and economic life in Wales. The last census showed that, since S4C started, there has been a 3 per cent increase in Welsh speakers in Wales. As well as sustaining and promoting the Welsh language, the channel provides a focal point for the celebration of Welsh national events. That is why we are financially securing S4C's future.

Cymhwyster Defnyddio'r Gymraeg?

Yn ôl Cyfrifiad 2001 roedd 71% o bobl Cymru yn honni nad oedd ganddynt unrhyw wybodaeth o'r Gymraeg o gwbl.

Rwy'n amau'r ffigwr!

Cefais fy ngeni yn y Bermo, un o drefi Seisnicaf Gwynedd.

Er mae Brymis yw mwyafrif trigolion y dref, prin yw'r trigolion nad ydynt yn gwybod mae'r Bermo yw enw Cymraeg y dref, prin yw'r rhai sydd ddim yn gallu cynnig y llwnc destun iechyd da Prin yw'r rhai sydd ddim yn ymwybodol o ystyr geiriau ar arwyddion cyhoeddus megis Ysgol ac Ysbyty neu Cyfleusterau Cyhoeddus. Oni ddylem roi cymhwyster lefel 1 iddynt, er mwyn iddynt berchnogi’r iaith?

Mae nifer o fy mherthnasau a magwyd ar aelwydydd Cymraeg yn teimlo nad yw eu Cymraeg yn ddigon dda ar gyfer ymgeisio am swyddi lle mae'r Gymraeg yn gymhwyster angenrheidiol. Oni dyle bod cymhwyster galwedigaethol sydd yn gallu graddio eu defnydd o'r Gymraeg bod ar gael?

Mae 'na rywbeth hurt yn y ffaith fy mod i wedi fy magu ar aelwyd Saesneg, ond yn llawer mwy cyfforddus fy nefnydd o'r Gymraeg na fy nghefndryd a magwyd trwy'r Gymraeg .Hyder ddysgwr, mae'n debyg, yw'r ffaith bod ei ddysgu wedi ei raddio!

Oni ddylid cael cymhwyster Cymraeg yn y Gweithle sydd yn holl gynhwysol i Gymry naturiol a dysgwyr yr un fath, sy'n dweud yn bendant "dyma safon dy Gymraeg" ac mae'r safon yna sy’n dy gymhwyso at allu defnyddio'r Gymraeg ar gyfer jobyn arbennig, neu beidio?

Gwers Wyddelig i Addysg Gymraeg

Yn fy mhost blaenorol am addysg Gymraeg mi ofynnais gwestiwn am addysg yn y Gwyddelig

Yn ôl yr hyn yr wyf yn ddeall mae bron pob Gwyddel yn y Gweriniaeth yn gallu defnyddio'r Gwyddelig ond dim ond 5% sy'n dewis gwneud hynny - a'i dyna berwyl addysg Gymraeg?

Cefais fy nghywiro mewn ymateb gan BlogMenai:

Yn ôl cyfrifiad 2002 roedd yna 1,570,894 o siaradwyr Gwyddelig yn Iwerddon a 2,180,101 nad oeddynt yn siarad yr iaith.

Dydy ystadegau Cai, ddim cweit yn cyfateb i'r ffigyrau swyddogol, ond y maent yn ddigon agos.

Yn ôl yr hyn rwy'n ddeall mae'n rhaid i bob ysgol sydd yn derbyn arian cyhoeddus dysgu'r Gwyddelig i bob disgybl, a bod rhaid i bob athro mewn ysgol gynradd, boed yn derbyn arian cyhoeddus neu beidio, cael cymhwyster i ddysgu trwy'r Gwyddelig. Gan hynny (gyda'r eithriad o'r sawl sydd wedi mewnfudo ar ôl oedran ysgol), y mae bron i bawb yn y Gweriniaeth wedi dysgu'r iaith.

Yn ôl yr ystadegau y mae bron i 60% o'r sawl sydd wedi dysgu'r iaith Wyddelig yn yr ysgol naill ai wedi anghofio'r hyn a ddysgasant neu yn ddewis gwrthod cydnabod eu gallu yn yr iaith.

Mae'r filiwn a hanner (41%) sydd yn cydnabod eu bod yn gallu'r iaith hefyd yn gamarweiniol, gan mae dim ond cyn lleied a 80,000 (2%) sydd yn defnyddio'r iaith fel eu prif ddewis iaith. Sy'n dod a ni yn ôl i'r ddadl gymhleth.

A oes gwerth gwario arian mawr a defnyddio adnoddau di-ri i ddysgu'r iaith i bedwar miliwn, pan fo cyn lleied a 2% ohonynt yn dewis defnyddio'r iaith wedyn? Nag oes, yn fy nhyb i.

Mae yna alw cynyddol am addysg Cymraeg, a phrin yw'r awdurdodau sy'n gallu darparu'r galw.

Ond os ydym am greu sefyllfa debyg i un yr Iwerddon lle mae pob disgybl yn derbyn addysg Gymraeg, ond bod 60% ohonynt yn anghofio'r Gymraeg ar ôl gadael yr ysgol a dim ond 2% ohonynt yn dewis defnyddio'r Gymraeg, be di'r pwynt?

Mae cael y rhai sy'n gallu'r Gymraeg rŵan i ddefnyddio eu Cymraeg, cyn bwysiced, os nad yn bwysicach na sicrhau ehangu'r ddarpariaeth addysg Gymraeg. Ac mae deall paham bod y rhai ohonom sydd wedi mynd i'r drafferth o ddysgu'r iaith yn cael anawsterau wrth ei ddefnyddio yn hanfodol bwysig i'r cynllun ieithyddol. Dydy diystyru ein anhawsterau cymleth efo neillebau tebyg i Arglwydd mawr Alwyn - mae fy mhen i'n troi wrth geisio deall hynna i gyd dim yn tycio!

Cwestiwn Dyrys am Ddallineb

Pan fo Ci Tywys yn baeddu'r palmant, sut mae perchennog y ci yn gallu canfod y baw er mwyn osgoi'r gosb o ganiatáu i'w gi baeddu?

Yr Welsh Gordian Knot

Bu ymateb diddorol i fy mhost diwethaf ar raglen David Williams, Welsh Knot. Roedd Cai yn meddwl ei fod yn neges mor gymhleth fel bod ei ben yn troi wrth geisio ei ddeall. Cafwyd sylw tebyg gan Cledwyn Aled yn awgrymu bod fy hanes o anawsterau'n dyfod yn ddwyieithog ymarferol yn debyg i Gordian Knot; sef cwlwm rhy anodd ei ddatod.

Dyna'r union bwynt yr oeddwn yn ceisio ei wneud; mae defnyddio ail iaith yn ymarferol gymhleth, yn llawer mwy cymhleth na'r ddu a gwyn yr oedd rhaglen David Williams yn ei awgrymu.

Mae'n amlwg bod Rhys Wynne, sydd wedi cael profiad tebyg, yn ei dallt hi. Fy unig anghytundeb efo sylw Rhys yw ei honiad mae tuedd y di-Gymraeg ydy gweld popeth mewn du a gwyn. Mae sylwadau Cai a Cledwyn yn awgrymu bod y Cymry naturiol Gymraeg yn gweld yr achos yr un mor ddu a gwyn a'r di Gymraeg, bod rhai o garedigion penna'r iaith ddim am gydnabod y cymhlethdodau oherwydd eu bod yn torri ar draws eu polisïau hawdd yw datrys er mwyn ail adfer yr iaith Gymraeg.

Mae cyfrannydd dienw yn cyfeirio at yr hogyn o Fethesda yn y rhaglen a oedd yn deall pob gair o'r Gymraeg yr oedd yn ei glywed ond eto yn ymateb yn y Saesneg, ond dydy di enw, na David Williams dim yn gofyn pam? Mae'n amlwg bod yr hogyn yn gwbl rugl yn y Gymraeg, ond eto'n gyndyn i ddefnyddio'i Gymraeg. Dyna'n union sut oeddwn i yn 16 oed, sut mae rhoi hyder i'r hogyn yna?*

Roedd ceisio newid Cymru o fod yn wlad uniaith Gymraeg i fod yn wlad uniaith Saesneg yn weddol hawdd, yr hyn oedd ei angen oedd disodli'r hen iaith a mabwysiadu iaith newydd. Ond methiant syfrdanol bu'r ymgyrch hawdd. Ry' ni yma o hyd! chwedl DI!

Peth llawer mwy cymhleth yw creu gwlad ddwyieithog lle mae nifer mawr o'r boblogaeth yn dewis defnyddio'r ddwy iaith yn gyfartal neu'r iaith frodorol uwchlaw iaith eu magwraeth.

Yn ôl yr hyn yr wyf yn ddeall mae bron pob Gwyddel yn y Gweriniaeth yn gallu defnyddio'r Gwyddelig ond dim ond 5% sy'n dewis gwneud hynny - a'i dyna berwyl addysg Gymraeg?

Mae mynd o addysg Gymraeg i ddefnyddio'r Gymraeg yn hynod gymhleth, ond mae'n cymhlethdod mae'n rhaid i garedigion yr iaith ymdopi ag ef os ydym am weld dyfodol llewyrchus i'n hiaith.

*Dafydd El 'nath rhoi'r hyder imi trwy nodi nad oedd modd imi ddyfod yn AS Rhyddfrydol Gymreig oni bai fy mod yn ddigon hyderus i ddefnyddio'r Gymraeg ar y cyfryngau. Er cymryd ei gyngor rwy'n dal i ddisgwyl yr enwebiad! A dau ddi-Gymraeg wnaeth dwyn fy sedd edling!

Siom Welsh Knot

Mi wyliais raglen David Williams, Welsh Knot, ar y BBC neithiwr, ac ar ôl ei wylio fy nheimlad oedd fy mod wedi gwastraffu awr brin o fy mywyd am ddim byd.

Ar ôl trafod dwyieithrwydd ac addysg Gymraeg ac effaith y cyfryngau newydd ar yr iaith fe ddaeth y rhaglen i'r casgliad terfynol od bod pobl sydd â theuluoedd a chydnabod rhugl eu Cymraeg yn dueddol o ddefnyddio'r Gymraeg yn fwy aml yn gymdeithasol na'r sawl sydd heb deulu a chyfeillion Cymraeg eu hiaith! Canfyddiad sydd ddim yn peri'r ymateb Wow! Pwy sa’n feddwl?

O weld rhag hysbysebion y rhaglen yr oeddwn yn disgwyl llawer mwy. Mae yna gwestiynau am broblemau newid iaith sydd yn dyfod o blant o deuluoedd di Gymraeg yn cael addysg Gymraeg na chawsant eu crybwyll yn y rhaglen.

Mae fy nhad yn Gymro Cymraeg iaith gyntaf, yn ymylu a bod yn uniaith Gymraeg. Cymraes di Gymraeg o Bontypridd yw Mam. Saesneg oedd iaith fy magwraeth mewn cymdeithas Cymraeg yn Sir Feirionydd (ar y pryd).

O herwydd yr amgylchiadau magwraeth a dros hanner canrif o arfer, Saesneg byddwyf yn siarad efo fy nhad. O herwydd eu magwraeth mae fy meibion yn siarad Cymraeg efo fi ac yn siarad Cymraeg efo fy nhad, ond mae sgyrsiau tair cenhedlaeth yn anghyffyrddus iawn. Rwy'n siarad Saesneg efo Dad. Mae Dad yn siarad Saesneg efo fi, mae'r plantos yn ansicr o ba iaith i ddefnyddio ond mae Dad a Fi yn flin os ydynt yn siarad Saesneg. Cawl annifyr cymhleth na chrybwyllwyd yn rhaglen Mr Williams!

Fe aeth cefnder i Mam yn un o ddisgyblion cyntaf Ysgol Gymraeg Rhydfelen yn y 60au. Fe ymbriododd a chyd disgybl, ond er gwaethaf eu haddysg Gymraeg, Saesneg oedd iaith eu cartref. I Ysgol Rhydfelen aeth eu plant fel disgyblion o gartref di Gymraeg. Mae rhai o'u gwyron, ac yn wir, eu gor-wyrion yn ddisgyblion i ddau cyn disgybl Rhydfelen yn Ysgol Gartholwg bellach ond eto yn ddisgyblion o gartrefi Saesneg.

Pedwar cenhedlaeth yn danfon eu plant i Ysgol Cymraeg, ond dim yn magu eu plant yn Gymry Cymraeg. Pam? Cwestiwn pwysig na chodwyd yn rhaglen Mr Williams.

Yn yr 80au yr oeddwn yn aelod o Senedd Mudiad Adfer, roedd cyfneither imi hefyd yn aelod o'r Senedd. Er gwaetha'r ffaith ein bod ni'n dau yn aelodau o fudiad a oedd yn hyrwyddo Un Iaith i'r Fro, yr oeddem yn siarad Saesneg a'n gilydd, o herwydd arfer. Roedd yn amlwg i ni’n ddau fod angen torri'r arfer er mwyn dilysrwydd ein hymrwymiad i'r mudiad, ond roedd yn beth anodd ar y diawl i'w wneud.

Roeddwn yn gweithio efo'r hogan a daeth yn wraig imi am ddwy flynedd cyn dechrau canlyn, heb sylwi ei bod hi'n Gymraes Cymraeg. Dim ond wrth ddechrau canlyn a chael hi'n ymddiheuro am siarad Cymraeg a'i Mham cefais wybod fy mod wedi bod yn gwastraffu fy Saesneg arni cyhyd. Ond erbyn hynny yr oeddem wedi dod i'r arfer a chyfathrebu yn y Fain a'n gilydd. Byddem, bellach, yn sgwrsio'n achlysurol yn y Gymraeg - ond wastad yn ffraeo yn y Saesneg!



Er gwaethaf pob addysg, mae newid iaith yn anodd, mor anodd fel mae ychydig sydd yn llwyddo. Piti bod rhaglen Mr Williams wedi bod mor arwynebol, yn hytrach nag yn ymdrin â gwir broblemau newid iaith!

Clod haeddiannol i Guto am ei gefnogaeth i ddarlledu Cymraeg

Ar Pawb a'i Farn heno roedd y Gath yn ymboeni mae dim ond tri o'i etholwyr sydd wedi danfon e bost iddo yn erfyn arno i achub S4C. Fel un o'i etholwyr rhaid dweud bod amddiffyn darlledu Cymraeg yn bwysicach na chadw'r gorfforaeth i mi.

Rwy'n gwybod bod llawer mwy na thri o etholwyr Guto yn ymboeni am ddyfodol darlledu Cymraeg, ac mae'n rhaid ei longyfarch am ei ddadl yn Neuadd Westminster parthed y pwnc.

Mi wneis ystyried gosod ei gyfeiriad e-bost yma er mwyn i mwy na 3 o bobl Aberconwy cysylltu â'r AS er mwyn ei annog i barhau a'i ymgyrch dros ddarlledu Cymraeg, ond pe bawn wedi gwneud mae'n debyg y byddai'n derbyn mwy o e-byst yn ei annog defnyddio Viagra nac yn annog parhad y sianel!

Ta waeth, diolch lle mae diolch yn haeddiannol - da was!

Diffyg anrhydedd i Betsi?

Yr wythnos diwethaf cynhaliodd Y Coleg Nyrsio Brenhinol darlith arbennig yn Llanelwy er cof am Betsi Cadwaladr. Roedd y ddarlith a draddodwyd gan y cyn AS Julie Morgan yn un o gyfres sydd wedi cael eu cynnal ers 2004, ond yn ôl y Coleg roedd i ddarlith eleni pwysigrwydd arbennig, gan ei fod hefyd yn dathlu anrhydeddu Betsi trwy enwi bwrdd rheoli iechyd y gogledd ar ei hol.

Rwy'n methu meddwl am ffordd waeth i gofio am berson nag enwi bwrdd iechyd neu ysbyty ar ei ôl. Bron pob tro bydd enw'r anrhyddededig yn cael ei grybwyll yn y newyddion ar ôl derbyn y fath "anrhydedd" bydd o mewn cyd-destun o ddiffygion mewn gofal.

Roedd Betsi Cadwaladr yn arloeswr ym myd nyrsio Cymru, yn arwres rhyfel y Creimia ac yn ysbrydoliaeth i gannoedd o nyrsiaid Cymraeg. Ond oherwydd bod ymddiriedolaeth iechyd y gogledd wedi ei hanrhydeddu, bellach mae ei henw yn cael ei chysylltu â pheryglu iechyd mamau a phlant.

A dyna Hywel Dda, dyn a oedd yn enwog am ddod a threfn i gyfraith Cymru yn cael ei gysylltu ag anrhefn megis danfon dyn ar daith tacsi 80 milltir am driniaeth yr oedd yn amlwg yn rhy sâl i'w derbyn. Neu Aneurin Bevan, sylfaenydd y GIG yn cael ei gysylltu â mesurau argyfwng oherwydd diffygion difrifol yng ngwasanaethau llaw feddygaeth - Mawr o anrhydedd!

A phetai'r RCN yn wirioneddol am ddangos parch i goffadwriaeth Betsi, mi fyddent yn ymwybodol o'r ffaith ei bod hi'n anghydffurfwraig rhonc ac yn dod o deulu a wynebodd erledigaeth am eu ffydd, ac mae llawer mwy priodol byddid cynnal gwasanaeth coffa am ei chyfraniad i Gymru mewn capel Methodist yn hytrach nag yng Nghadeirlan Anglicanaidd y gormeswyr.

Stori od! Athrawon Seisnig am ddod yn Gymry!

Mae'n ymddangos, yn ôl yr Independent, bod nifer o athrawon yn Lloegr yn poeni gymaint y bydd gwaredu'r cwango The General Teaching Council for England yn eu hamddifadu o gorff disgyblu fel eu bod am gofrestru eu hunain fel athrawon Cymreig sydd yn atebol i Gyngor Addysgu Cyffredinol Cymru (CynACC, fel mae'n digwydd, mae'n amlwg bod rhywun wedi gweld y perygl o gyfeirio at y corff fel CACC!)

Rwy'n deall pam fod cyrff disgyblu proffesiynol yn bod, rwy'n atebol i'r Cyngor Nyrsio a Bydwreigiaeth, da o beth yw bod y fath corff yn bodoli i reoli nyrsio a bydwreigiaeth; rwy'n deall pam fod pobl broffesiynol yn dymuno i sefydliadau o'r fath i barhau er mwyn cynnal safon broffesiynol.

Ond wedi cael y profiad annymunol o gael fy nisgyblu gan ragflaenydd y NMC (am roi swadan i glaf nath poeri crachboer yn fy llygaid) byddwn i byth yn gwirfoddoli i ddod o dan reolaeth corff disgyblu heb orfodaeth. Mae ymateb yn reddfol yn hytrach nag yn broffesiynol mor hawdd!

Ac ar ddiwedd y dydd onid y rhai sydd fwyaf sicr na chant eu disgyblu bydd yn cofrestru fel athrawon Cymreig? Bydd y gwael a'r gwachul a'r mwyaf tebygol o dramgwyddo byth yn ystyried ymuno yn wirfoddol a chorff megis CynACC.

Mawr obeithiaf y bydd CynACC yn ymwrthod a'r mewnlifiad. Mae gan y corff ddigonedd o ddyletswydd i reoli proffesiynoldeb athrawon Cymreig go iawn, heb iddi orfod pandro i athrawon Seisnig hunan gyfiawn sy'n meddwl eu bod mor sbesial na chant byth eu dal mewn cyfyng gyngor proffesiynol!

Rysáit Cymraeg: Humble Pie!

Un o'r pethau sydd yn nodweddiadol o'r Blaid Geidwadol yw ei allu i dal dig a thalu'r pwyth yn ôl blynyddoedd wedi achos yr anghydfod gwreiddiol.

Yn ddi-os roedd gan yr ymosodiad ar y glowyr ym 1984 gymaint, os nad mwy, i'w wneud efo talu pwyth am ddymchwel llywodraeth Ceidwadol deng mlynedd ynghynt, ac ydoedd yn ymwneud a pholisi ynni ac economi'r dwthwn.

Er bod ambell i Geidwadwr wedi hawlio clod am greu'r Sianel Gymraeg, does dim ddwywaith mae bygythiad ympryd Gwynfor oedd sylfaen y Sianel.

Dros ei chrogi troi nath y ledi dros sianel teledi (chwedl DI).

Rwy'n cofio cartŵn o un o bapurau mawr Llundin y cyfnod yn dangos llun o Willie Whitelaw yn bwyta llond ceg o humble pie a slogan yn cyhoeddi rhywbeth tebyg i Gwynfor Evans isn't the only one who won't be starving now!.

S4C oedd un o'r prin esiamplau o Fagi yn methu cael ei ffordd ei hunan. A yw'r bygythiad i S4C yn engraifft arall o'r Ceidwadwyr yn dal dig? Ydy'r blaid a orfodwyd i fwyta humble pie yn ôl ym 1980, bellach am gael dial?

Os ydy Jeremy Hunt (efo C) yn credu bod modd iddo wireddu ei ddial oherwydd bod Gwynfor wedi marw a bod Cymry Cymraeg yn gallu bod yn feirniadol o S4C, mae o wedi gwneud camgymeriad mawr.

Fel aelod o'r genhedlaeth sy'n cofio'r dyddiau cyn bodolaeth y sianel, rwy'n gweld beirniadaeth negyddol (a diffyg gwylwyr) i ambell i raglen Gymraeg fel rhan o gryfder a phrifiant teledu Cymraeg.

Does dim rhaid i'r gwyliwr teledu Cymraeg cyfoes clodfori unrhyw cach yn yr Iaith Gymraeg er mwyn cyfiawnhau hanner awr o deledu yn ein hiaith bellach! Does dim rhaid inni gogio mae Shane wedi ei dybio'n wael yw'r ffilm gorau inni ei weld erioed. Yr ydym wedi dod i arfer ar wylio'r gwachul a'r gwych yn y Gymraeg, ac mae digon ohonom ar ôl sydd am roi'r un ymrwymiad a rhoddodd Gwynfor i'r achos dros sicrhau bod hynny'n parhau.

Mae'r rysáit am humble pie ar gael o hyd, mae'n deisen efo plas cas. Wyt wir am ei brofi Jeremy?

Mae Mr *unt yn blogio, os hoffech gadael sylw, na chaiff ei gyhoeddi, dyma ei flog gyfeiriad.

Cwestiwn Dyrys Chwaraeon a Diwylliant

Mae Deuddeg Biliwn o Bunnoedd yn gallu prynu pythefnos o chwaraeon yn Llundain, neu werth dros chweugain mlynedd o raglenni teledu Cymraeg.

Pe bait yn Weinidog Diwylliant a Hamdden yn Llywodraeth Sansteffan ac am wneud arbedion mawr yn dy gyllideb, pa un fyddet yn ei gwtogi?

Os wyt wedi dewis yr ateb amlwg, nid Jeremy Hunt* AS yw dy enw!

Ond fel mae Peter Black AC yn nodi, mi fyddai'n well i'r arian sy'n cael ei wastraffu ar S4C cael ei wario ar ysbytai er mwyn arbed y Gemau.

(*Sori am y teipo, ond maer H a'r C mor agos ar y gweddiadur!)