Darogan Refferendwm yr Alban

Mae'n gêm mae pob blogwyr wedi chware ers cyn cof - darogan canlyniad pleidlais cyn cynnal pleidlais.

O edrych ar yr ychydig iawn o bolau sydd wedi eu cynnal ar achos refferendwm, sef refferendwm Cymru 2011 a Refferendwm AV 2011, yr un nodwedd fwyaf yw bod y polau wedi bod yn or-obeithiol ar y nifer o bleidleiswyr oedd am droi allan i bleidleisio. Rwy'n credu bydd yr un yn wir parthed Refferendwm yr Alban 2014; mae arolygon sy'n awgrymu 80-90% o'r blediais yn bwrw yn rhy anhygoel i'w credu, bydd y turnout tua 70% neu lai a bydd pleidleiswyr Ie yn fwy tebygol o bleidleisio.

Rwy’n darogan y bydd Ie yn ennill rhwng 60 i 65% o'r bleidlais. Rwy’n credu y bydd IE yn ennill yn weddol gyffyrddus.

Yr Alban Annibynol a'r UE

Mae Golwg 360 yn ail bobi stori am ddyfodol yr Alban fel aelod o’r UE pe bai yn pleidleisio dros annibyniaeth yn 2014. Nonsens o stori sydd wedi ei selio ar ragfarn Unoliaethwyr yn hytrach na chyfraith ryngwladol eglur.

Dwi ddim yn ddeall pam bod y'r asgwrn yma'n cael ei grafu cymaint. Yn ystod y blynyddoedd diweddar mae degau o wledydd wedi dyfod yn annibynnol a gan hynny mae rheolau ar oblygiadau rhyngwladol gwledydd annibynnol newydd wedi eu cytuno mewn confensiwn rhyngwladol sef Confensiwn Fienna ar Olyniaeth Gwladwriaethau Parthed Cyfamodau (1978).

Mae'r Confensiwn yn gwahaniaethu rhwng dwy fath o wlad annibynnol newydd; sef cyn trefedigaethau'r cyfnod ymerodrol a gwledydd sydd yn rhannu oddi wrth hen wladwriaeth.

Mae cyn trefedigaethau yn dechrau efo llechen lan, heb unrhyw hawl neu ddyletswydd parthed cytundebau a oedd yn bodoli cyn eu hannibyniaeth.

Mae cyn rhannau o hen wladwriaeth yn etifeddu holl hawliau ac oblygiadau'r wladwriaeth yr oeddynt gynt yn rhan ohoni.

Gan fod yr Alban wedi dyfod yn rhan o Brydain Fawr trwy gydsyniad yn hytrach na choncwest, does dim dadl - y mae'r Alban yn rhan o'r grŵp sydd yn cael ei rwymo i gytundebau a wnaed cyn annibyniaeth. Ar ben hynny, gan fod yr Alban wedi cadw ei ddeddfwriaeth annibynnol ar ôl yr Undeb y mae pob cyfamod y mae'r DU wedi ei harwyddo eisoes yn rhan o gyfraith "annibynnol" yr Alban. Y mae oblygiadau cyfamodau megis Cyfamod Rhufain, Cyfamod Maastricht a Chyfamod Lisbon eisoes wedi eu cymhathu i mewn i Gyfraith yr Alban fel deddfwriaeth sy'n annibynol i gyfraith Lloegr. Does dim dwywaith amdani os ddaw'r Alban yn annibynol yfory mi fydd yn parhau i fod yn rhan o'r UE. Os nad yw'r Alban am barhau yn aelod bydd rhaid iddi negodi ei ffordd allan o'i hoblygiadau parthed yr UE, os nad yw'r UE am i'r Alban parhau yn aelod bydd rhaid i'r UE trefnu ffordd o gicio'r wlad allan - dau beth sy'n hynod annhebygol o ddigwydd.

Pan ddaw Cymru yn annibynol mi fydd Cymru hefyd yn cael ei hystyried fel rhan o hen wladwriaeth sydd yn etifeddu rhwymedigaethau'r cyn gwladwriaeth. Er bod Cymru wedi ei choncro ac er, o bosib, mae hi yw trefedigaeth hynaf Lloegr mae ein hundeb a Lloegr mor hen fel na fydd modd inni geisio bod yn wlad sy'n ddechrau efo llechen lan parthed ein goblygiadau rhyngwladol.

Cyfiawnder – Rygbi – Yr Alban a'r Wasg Gymreig!

Rwyf wedi fy synnu braidd at ddiffyg cyfeiriad yn y wasg Gymreig at y controfersi mwyaf sydd wedi taro Cwpan Rygbi'r Byd! Sef gwaharddiad yr IRB ar ganu’r pibgodau mewn gemau, sydd wedi ei osod ar ein cefndryd Albanaidd!

Mae'n achos sydd wedi denu sylw byd eang, o'r Amerig, i Ffrainc i Fiji a nifer o wledydd eraill y byd, ond dim son, hyd y gwelwn, ar Golwg360, yn Llais y Sais, BBC Wêls na Dail y Post!

Cyfiawnder i'r Alban! Ymunwch a'r ymgyrch dros y Bibgod:

Campaign to allow responsible bagpiping in all RWC stadiums in New Zealand

Blacleg Pêl droed

Mae'n debyg bod dyfarnwyr pêl droed yr Alban am fynd ar streic bwrw'r Sul. Yn ôl adroddiadau yn wasg yr Alban mae Cymdeithas Pêl-droed yr Alban am dorri'r streic trwy gael dyfarnwyr o Gymru i fod yn scabs - mae'n amlwg nad yw'r SFA yn gyfarwydd â'r traddodiad Cymreig o ddilorni scabs, blaclegs a thorwyr streic fel bradwyr. Rwy'n mawr obeithio bod dyfarnwyr Cymru yn cofio eu hetifeddiaeth ac yn dweud wrth y Sgotiaid lle i stwffio eu pêl.

Dim Sylw!

Yr wyf am fynd am dro bach i wlad bellennig am yr ychydig ddyddiau nesaf.



Y tro diwethaf imi fod i ffwrdd o gartref ac o'r cyfrifiadur, gadawyd sylw enllibus cas am Cai Larson ar un o fy mhyst. Diolch byth mai am Cai ydoedd ac nid am unigolyn efo bwyell i'w hogi, a bod Cai wedi deall fy arafwch i gael gwared â'r sylw . Rhag bod yr un peth yn digwydd eto yr wyf wedi gosod cymedroli ar bob sylw, a ni chaiff yr un sylw ei gyhoeddi cyn imi gyrraedd Cymru'n ôl nos Wener nesaf.

Rwy'n ymddiheuro am yr anghyfleustra bydd hyn yn achosi i'r miloedd bydd am adael sylw yn ystod y pum niwrnod nesaf, ond gwell hynny na chael llythyr twrne i'm croesawu adref!

Cryfder rhyngwladol y gwledydd bychain

Un o'r dadleuon a glywir yn aml gan unoliaethwyr yw bod bod yn rhan o wlad fawr gryf yn rhoi llawer mwy o nerth inni ar y llwyfan rhyngwladol na fyddai gan Gymru neu'r Alban fel gwledydd bach annibynnol. Yn y rhifyn cyfredol o'r Scotsman ceir ddadl gan Craig Murray, cyn llysgennad Prydeinig sydd yn troi hynny ar ei ben. Mae Mr Murray yn dadlau nad oes gan y DU unrhyw awdurdod moesol ar lwyfan y byd oherwydd ymateb gwledydd eraill i'w hanes parthed polisi tramor. Mae gwledydd bach sydd ddim yn cario baich hanes gormesol yn cael eu parchu llawer mwy gan wledydd eraill, a gan hynny yn llawer mwy dylanwadol mewn trafodaethau rhyngwladol nag ydy Prydain.

Mr Murray also referred to his 20-year career with the Foreign Office taking part in international negotiations and working closely with diplomats from other small European countries such as Denmark, Ireland and Sweden.

He said: "The Irish carried much more weight in multi-lateral negotiations than a country that size could expect. I still am deeply puzzled that there should be a perception that the Scots can't do that."

Mae'r unoliaethwyr yn aml yn gofyn a ydym am fod yn rhan o Brydain cryf neu yn wlad fach annibynol gwan a dinod?. Mae Mr Murray yn awgrymu mae'r cwestiwn dylid gofyn yw a ydym am fod yn wlad fach gryf a dylanwadol neu yn rhan o Brydain gwan sydd heb awdurdod moesol?

Calman a Chymru

Wedi ethol llywodraeth leiafrifol yr SNP yn ôl yn 2005 fe benderfynodd y pleidiau Unoliaeth i sefydlu pwyllgor i edrych ar ehangu datganoli, fel ymateb i ddymuniad yr SNP i gynnal refferendwm ar annibyniaeth. Mae'r Pwyllgor hwnnw, Comisiwn Calman wedi cyflwyno ei adroddiad terfynol heddiw. Mae copi o'r adroddiad llawn ar gael ar ffurf dogfen pdf, ac mae'r BBC yn adrodd ei brif argymhellion.

Ym mis Mehefin llynedd fe sefydlodd y Cynulliad Comisiwn Holtham i edrych ar fformiwla Barnett ac ar sut mae Cymru yn cael ei hariannu. Wrth sefydlu’r comisiwn fe ddywedodd Llywodraeth y Cynulliad y byddai Comisiwn Holtham yn gyd weithio a Chomisiwn Calman i'r perwyl yma. Mae Comisiwn Calman yn awgrymu bod yr Alban yn cael gosod hanner y gyfradd dreth incwm ac yn cael benthig ar ei gownt ei hun. Ydy hynny yn rhoi awgrym inni o be fydd Holtham yn awgrymu?

Mae'n amhosibl dweud. Er gwaethaf honiad y Cynulliad bod y ddau gomisiwn am gyd weithio ar y pwnc yma dydy Calman ddim yn crybwyll Holtham o gwbl yn yr adroddiad.

O ran fformiwla Barnett, y fformiwla sydd yn penderfynu faint o Arian mae Cymru a'r Alban yn derbyn, y cyfan sydd gan Calman i'w dweud yw bod o'n fater i Lywodraeth y DU ei drafod.

Gan fod y Blaid Lafur, y Blaid Geidwadol a'r Rhyddfrydwyr Democrataidd yn cefnogi'r Comisiwn mae'n debyg iawn bydd ei argymhellion yn cael eu derbyn, a'u gweithredu heb yr angen am refferendwm. Ar wahân i'r annhegwch amlwg bod yr Alban i gael pwerau llawer llawer mwy sylfaenol heb refferendwm na sydd yn cael ei gynnig i Gymru dan gymal refferendwm Deddf llywodraeth Cymru 2006, mae yna fater o bryder i ni yma.

Yn y gorffennol mae David Davies AS wedi galw am i reolaeth y GIG i gael ei drosglwyddo yn ôl i San Steffan. Ychydig wythnosau yn ôl cafwyd si bod Cheryll Gilliam am i reolaeth dros y Prifysgolion i gael ei ddychwelyd i Lundain. Yr ymateb i'r ddau fu "os oedd rhaid cynnal refferendwm i ennill y pwerau yma rhaid wrth refferendwm i'w dychwelyd".

Un o awgrymiadau Calman yw bod y cyfrifoldeb am drefn gweinyddiad a methdaliad yn cael eu dychwelyd i Lundain o Gaeredin. Mater bach sydd yn annhebygol o greu llawer o stŵr yn yr Alban. Ond cynsail peryglus iawn sef y cynsail o ddychwelyd pwerau heb yr angen i gael sêl bendith y bobl drwy refferendwm yn gyntaf.

Lansiad BBC Alba

Yr wyf wedi gwylio'r noson agoriadol o BBC Alba bellach, ac ar y cyfan mae o wedi bod yn lansiad llwyddiannus i'r sianel.

Fe ddechreuodd pethau efo A Chuirm, be fydda'r Gwyddelod yn galw'n ceilidh a ni'n galw'n noson lawen. Yn bersonol 'dwi ddim yn hoff iawn o raglenni megis Noson Lawen. Rwyf wrth fy modd yn mynychu noson o'r fath ond dwi ddim yn teimlo bod modd trosglwyddo'r profiad o fod yno i raglen teledu. Ond o raglen o'r fath mi oedd o'n enghraifft ddigon dechau, a hyd yn oed ar y teledu mae canu di gyfeiliant yr ynysoedd yn gallu danfon gwefr i lawr yr asgwrn cefn.

Yr ail raglen oedd yr un wnaeth plesio fwyaf, Eilbheas. Drama am hogyn yn cael ei blagio gan ysbryd Elvis. Roedd o'n ddrama ddwys a doniol gyda stori dda - drama gwerth ei wylio mewn unrhyw iaith.

Y drydedd raglen oedd rhaglen ddogfen am lofrudd o'r enw Peter Manuel. Mae'n debyg mae'r gwron hwn oedd llofrudd enwocaf yr Alban. Clywes i erioed amdano o'r blaen ac roedd ei hanes yn un ddigon erchyll. Rwy'n ansicr os dylid cofio "enwogion" o'r fath. Mae pob rhaglen amdanynt yn eu clodfori mewn ffordd annymunol. Wedi dweud hynny roedd y rhaglen yn un hynod ddiddorol.

Daeth y noson i ben efo ail hanner yr A Chuirm.

Yn sicr byddwyf yn gwylio'r sianel eto, yn arbennig os glywaf am hanes drama newydd yn cael ei ddarlledu. Llongyfarchiadau mawr i bawb ar BBC Alba a phob lwc i'r dyfodol.

BBC Alba

Bydd sianel deledu newydd yn ddechrau darlledu yn yr iaith Aeleg am 9 o'r gloch heno. Bydd y sianel ar gael ar rif 168 ar Sky a thrwy ddarparwyr digidol eraill.

Os hoffech ddysgu ychydig o Aeleg er mwyn dilyn rhai o'r rhaglenni mae'r BBC yn cynnig gwersi ar lein Beag air Bheag (ychydig wrth ychydig)

Eglurhad o'r Alban

Os wyt wedi drysu efo'r hyn sy'n digwydd yn yr Alban ar hyn o bryd rhwng Llafur a'r SNP - Dyma eglurhad!

Gliniaduron y Blaid (eto)

Un o'r polisïau mwyaf gwreiddiol i'w gosod gerbron yr etholwyr yn ystod etholiadau mis Mai oedd polisi Plaid Cymru i gynnig gliniaduron i bob plentyn ysgol. Mae cynllun peilot ar gyfer y polisi yn rhan o gytundeb Cymru'n un, ond does dim son di bod hyd yn hyn parthed pa bryd bydd y cynllun peilot yn cychwyn.

Mae ysgol uwchradd ar ynysoedd Yr Hebrides wedi achub y blaen ar y Blaid trwy gynnig gliniadur i bob un o blant Ysgol Uwchradd Bowmor ar Ynys Islay. Hyd yn hyn mae'r cynllun wedi bod yn llwyddiannus ac yn boblogaidd iawn ymysg rhieni, y plant a'u hathrawon.

Un o'r cwynion gan y pleidiau eraill am gynllun y Blaid oedd y gost (fel arfer). Mae'r cynllun Albanaidd yn un llawer drytach y pen nag yr un a bwriadwyd gan y Blaid. Mae ysgol Bowmor wedi gwario £750 y disgybl er mwyn cael cyfrifiaduron a meddalwedd o'r safon uchaf. Ond er gwaethaf y gost roedd prifathro'r ysgol yn awgrymu bod y prosiect yn mynd i arbed llawer o arian i'r ysgol yn y tymor hir. Yn wir roedd o'n awgrymu ar Politics Scotland prynhawn 'ma bydd modd prynu cyfrifiaduron i ddisgyblion newydd y flwyddyn nesaf allan o hanner yr arbedion bydd yr ysgol yn gwneud ar ei fil ffotocopïo yn unig.

Mae'r cynllun yma yn yr Alban yn un i'r Blaid cadw llygad arno fel prawf bod rhai o'i syniadau ddim cweit mor wirion ag y mae rhai o wrthwynebwyr y Blaid yn awgrymu.

Yr Alban - un o'r Cenhedloedd Unedig?

Yn y rhifyn cyfredol o'r Sunday Herald, mae yna erthygl ddiddorol gan John Mayer. Rwy'n ansicr os mae John Mayer y cerddor ydyw neu unigolyn sy'n digwydd rhannu'r un enw, ond beth bynnag bo cefndir awdur yr erthygl mae ei gyfraniad yn un gwerth ei ddarllen.

Mae Mayer yn annog Prif Weinidog yr Alban, Alex Salmond i wneud cais i'r wlad cael ymuno a'r Cenhedloedd Unedig. Syniad anghall ar un wedd gan nad yw'r Alban yn wlad annibynnol, ond mae Mayer yn egluro bod cynsail i wledydd sy' ddim yn annibynnol ymuno ar CU. Mae'n debyg bod yr India, Belarus, Ynysoedd y Ffilipin a'r Iwcraen oll wedi dod yn aelodau llawn o’r CU cyn eu bod yn wledydd annibynol. Mae gan y Palestiniaid aelodaeth sylwedydd o'r CU, er nad oes fawr obaith o weld Palestina annibynol yn y tymor byr.

Mae un aelod o senedd yr Alban, Michael Matheson, eisoes wedi rhoi ei gefnogaeth i'r alwad, ac mae aelodau pwysig ond dienw o'r SNP wedi awgrymu bod y syniad yn un sydd yn adlewyrchu dymuniad y Prif Weinidog i weld yr Alban yn cael ei gynrychioli ar gyrff rhyngwladol. Pe bai'r Alban yn gwneud cais ac yn cael ei wrthod oherwydd gwrthwynebiad llywodraeth y DU bydda hynny'n fêl ar fysedd y cenedlaetholwyr, pe bai'r Alban yn cael ei dderbyn mi fyddai'n cam pwysig ymlaen i annibyniaeth.

Ac wrth gwrs pe bai'r Alban yn cael ei dderbyn yn aelod o'r CU bydda ddim rheswm yn y byd pam na ddylai Cymru cael dod yn aelod hefyd!

Atgyfodi Datganoli i Loegr

Yn ôl cynlluniau ar adrefnu cyfansoddiad llywodraethol gwledydd Prydain y Blaid Lafur pan ddaeth Tony Blair i rym ym 1997 roedd Cymru a'r Alban i gael eu datganoli gyntaf ac yna roedd rhanbarthau Lloegr i'w datganoli. Fe aeth y cynllun yma ar chwâl yn 2004 pan bleidleisiodd etholwyr Gogledd Ddwyrain Lloegr yn gadarn yn erbyn datganoli. Y rhanbarth yma oedd yr un a ystyrid fel y mwyaf tebygol i bleidleisio o blaid, ac o golli'r refferendwm roedd yn amlwg nad oedd modd symud ymlaen a'r cynlluniau mewn unrhyw ranbarth arall.

Yn ôl adroddiad yn y Sunday Herald heddiw bydd Gordon Brown yn ceisio atgyfodi datganoli rhanbarthol i Loegr pan ddaw yn brif weinidog.

Mae datganoli rhanbarthol i Loegr yn bwysig i Brown oherwydd ei ofnau y bydd y ffaith ei fod yn Sgotyn yn cyfrif yn ei erbyn mewn etholiad cyffredinol. Mae nifer o Saeson eisoes yn gofyn pa hawl sydd ganddo i fod yn Brif Weinidog sydd â chyfrifoldeb dros nifer o agweddau ar lywodraeth Lloegr tra fo'r agweddau yna yn cael eu pennu gan Lywodraeth arall o dan reolaeth plaid arall yn ei gartref ef ei hun.

Wrth gwrs, does dim mymryn mwy o alw am ddatganoli i ranbarthau Lloegr heddiw nag oedd yn ôl yn 2004, a dim gobaith ennill refferendwm o blaid yn unrhyw un ohonynt. Mae yna bosibilrwydd felly bydd Brown yn ceisio osgoi'r angen am refferenda yn llwyr. Mae gan Loegr ei Gynulliadau Rhanbarthol yn barod. Cyrff statudol sydd yn dod a chynghorwyr a chynrychiolwyr cyrff cyhoeddus a gwirfoddol yng nghyd i drafod pethau megis datblygu rhanbarthol. Mae modd i Brown "democrateiddio" y cyrff hyn trwy fynnu bod eu haelodau yn cael eu hethol yn hytrach na'u henwebu.

Mae'n rhaid gwrthwynebu'r fath gynllun.

Yn gyntaf oherwydd bod Cernyw yn rhan o ranbarth De Orllewin Lloegr, sydd yn cynnwys y cyfan o'r penrhyn de gorllewinol. Gwlad yw Cernyw sydd yn haeddu ei senedd / cynulliad ei hun, gwarth ar bobl Cernyw yw eu trin fel rhan fach o ranbarth Seisnig.

Yn ail oherwydd bydd y cynlluniau yn diraddio statws cenedlaethol Cymru a'r Alban - rhanbarthau Prydeinig tebyg i ganolbarth Lloegr byddent ar ôl datganoli Seisnig yn hytrach na Chenhedloedd.

Yn drydydd, ac o bosib yn bwysicach yw oherwydd mae Cenedl ydy Lloegr hefyd, nid cyfres o ranbarthau. Os ydy Lloegr i'w trin yn gyfartal a Chymru a'r Alban yna Senedd i Loegr sydd ei hangen nid naw cynulliad i Loegr.

Saesneg: Resurrection of English Regional Devolution