Atgyfodi Datganoli i Loegr

Yn ôl cynlluniau ar adrefnu cyfansoddiad llywodraethol gwledydd Prydain y Blaid Lafur pan ddaeth Tony Blair i rym ym 1997 roedd Cymru a'r Alban i gael eu datganoli gyntaf ac yna roedd rhanbarthau Lloegr i'w datganoli. Fe aeth y cynllun yma ar chwâl yn 2004 pan bleidleisiodd etholwyr Gogledd Ddwyrain Lloegr yn gadarn yn erbyn datganoli. Y rhanbarth yma oedd yr un a ystyrid fel y mwyaf tebygol i bleidleisio o blaid, ac o golli'r refferendwm roedd yn amlwg nad oedd modd symud ymlaen a'r cynlluniau mewn unrhyw ranbarth arall.

Yn ôl adroddiad yn y Sunday Herald heddiw bydd Gordon Brown yn ceisio atgyfodi datganoli rhanbarthol i Loegr pan ddaw yn brif weinidog.

Mae datganoli rhanbarthol i Loegr yn bwysig i Brown oherwydd ei ofnau y bydd y ffaith ei fod yn Sgotyn yn cyfrif yn ei erbyn mewn etholiad cyffredinol. Mae nifer o Saeson eisoes yn gofyn pa hawl sydd ganddo i fod yn Brif Weinidog sydd â chyfrifoldeb dros nifer o agweddau ar lywodraeth Lloegr tra fo'r agweddau yna yn cael eu pennu gan Lywodraeth arall o dan reolaeth plaid arall yn ei gartref ef ei hun.

Wrth gwrs, does dim mymryn mwy o alw am ddatganoli i ranbarthau Lloegr heddiw nag oedd yn ôl yn 2004, a dim gobaith ennill refferendwm o blaid yn unrhyw un ohonynt. Mae yna bosibilrwydd felly bydd Brown yn ceisio osgoi'r angen am refferenda yn llwyr. Mae gan Loegr ei Gynulliadau Rhanbarthol yn barod. Cyrff statudol sydd yn dod a chynghorwyr a chynrychiolwyr cyrff cyhoeddus a gwirfoddol yng nghyd i drafod pethau megis datblygu rhanbarthol. Mae modd i Brown "democrateiddio" y cyrff hyn trwy fynnu bod eu haelodau yn cael eu hethol yn hytrach na'u henwebu.

Mae'n rhaid gwrthwynebu'r fath gynllun.

Yn gyntaf oherwydd bod Cernyw yn rhan o ranbarth De Orllewin Lloegr, sydd yn cynnwys y cyfan o'r penrhyn de gorllewinol. Gwlad yw Cernyw sydd yn haeddu ei senedd / cynulliad ei hun, gwarth ar bobl Cernyw yw eu trin fel rhan fach o ranbarth Seisnig.

Yn ail oherwydd bydd y cynlluniau yn diraddio statws cenedlaethol Cymru a'r Alban - rhanbarthau Prydeinig tebyg i ganolbarth Lloegr byddent ar ôl datganoli Seisnig yn hytrach na Chenhedloedd.

Yn drydydd, ac o bosib yn bwysicach yw oherwydd mae Cenedl ydy Lloegr hefyd, nid cyfres o ranbarthau. Os ydy Lloegr i'w trin yn gyfartal a Chymru a'r Alban yna Senedd i Loegr sydd ei hangen nid naw cynulliad i Loegr.

Saesneg: Resurrection of English Regional Devolution