Isdeitlo ar S4C

Dechreuodd y gallu i isdeitlo rhaglenni teledu ar gyfer pobl byddar / trwm eu clyw gyda datblygu Teletex ac Oracle yn y 1970au, cyn i S4C cael ei lansio. Pwrpas y ddarpariaeth oedd galluogi pobl byddar a thrwm eu clyw dilyn rhaglenni trwy ddarllen y geiriau oedd yn cael eu dweud ar y sgrin wrth wylio rhaglen.

Fel gŵr hynod drwm fy nghlyw (ers y 70au), mae’r ddarpariaeth wedi bod yn fendith yn y fain, ond yn boen yn y Gymraeg. Rwy'n gallu gwylio rhaglenni Saesneg gyda'r teulu; yn gallu siarad trostynt, dyfalu be fydd yn digwydd nesaf, cyd chwerthin efo jôc, cyd crio efo elfen ddwys ac ati. Rwy'n methu rhannu hwyl cyd wylio rhaglen ar S4C efo'r teulu, ac wedi methu ers cyn i'r plant cael eu geni. Yr unig fodd i mi wylio rhaglenni S4C yw trwy fynd i stafell arall a defnyddio clustffonau hynod bwerus gan nad oes isdeitlau i'r Byddar ar S4C; y rheswm am hynny yw bod Spectell (gwasanaeth teletex S4C) wedi penderfynu gwrando ar farn elusen bondigrybwyll y byddar yn hytrach na gwylwyr byddar y sianel.

Mae fy mam yn Gymraes ddi-gymraeg, bu hi'n aelod o bwyllgor Wales Council for the Deaf pan holwyd barn y gymdeithas ar isdeitlo ar S4C, ymddiswyddodd hi o'r Cyngor ar y pryd o herwydd agwedd gwrth Cymraeg y Cyngor pan ddaeth cwestiwn isdeitlo ar S4C ar yr agenda. Er gwaethaf hynny penderfynu dilyn barn elusen anetholedig pobl fyddar Cymru bu penderfyniad S4C a darparu isdeitlau cyfiaith yn hytrach na isdeitau i'r trwm eu clyw.

Wrth i deledu digidol datblygu daeth y posibilrwydd o ddarparu isdeitlau mewn mwy nag un iaith. Ond yn hytrach na ddarparu is deitlau Cymraeg i bobl byddar mae S4C yn cynnig cyfieithiad i Gymraeg syml ar y botwm coch, yn hytrach nag isdeitlau go iawn.

Fel Cymro Cymraeg trwm fy nghlyw rwy'n flin, yn hynod flin, bod S4C wedi anwybyddu adnodd dylai fy nghymhwyso i fwynhau eu harlwy gyda'r teulu.

Halen ar y briw yw'r syniad bod ein sianel Cymraeg am gael ei halogi, dros Wŷl Dewi, gydag isdeitlau diofyn yn y Saesneg!

Y Diwidiant Elusenu

Mae 'na erthyglau diddorol yn fersiwn print ac ar-lein Golwg heddiw am is-deitlau Cymraeg ar raglenni S4C. Fel un sydd yn hynod drwm fy nghlyw yr wyf yn cytuno cant y cant a mwy efo sylwadau Dr Wayne Morris bod angen is deitlau Cymraeg i'r byddar / trwm eu clyw ar S4C. Yn wir yr wyf wedi cwyno i S4C sawl gwaith ers ei sefydlu am y diffyg darpariaeth ar gyfer Cymry Cymraeg trom eu clyw.

Yr hyn sy'n ddifyr yw mai un o'r cwynwyr am y diffyg darpariaeth Cymraeg yw'r elusen Action on Hearing Loss; pan oeddwn yn cwyno 20 mlynedd yn ôl, ymateb S4C oedd eu bod wedi ymgynhori ag elusen arall oedd yn siarad ar ran cymuned byddar Cymru sef yr elusen Wales Council for the Deaf a bod WCD wedi cefnogi is deitlau Saesneg (yn benaf gan nad oedd Cymro Cymraeg yn aelod o Bwyllgor WCD ar y pryd) heb ymgynghori ag unrhyw Gymro Cymraeg byddar / trwm ei glyw.

A dyma broblem cyffredinol i Gymru a'r Gymraeg.

Mae Cymru yn ferw o elusennau a mudiadau'r trydydd sector sydd yn derbyn miliynau o bunnoedd gan Cynulliad Cymru, Yr EU a'r Loteri i helpu trueiniaid Cymru ond sy'n bod er mwyn bod nid er mwyn cymorth.

Rwy'n byw efo Epilepsi, yr wyf bron yn fyddar, rwy'n dioddef o crydcymalau, mae'r wraig yn diabetig, yn defnyddiwr cadair olwyn, yn dioddef o ecsema ac ostioperosis, rwyf yn yfed, rwyf yn ofer, rwyf yn g'wilydd gwlad i'm gweled! Mae 'na gannoedd o elusennau yn derbyn arian mawr ar fy rhan ond sy'n wneud flewj o ddim ar fy nghyfer, ac yn sicr dim yn gofyn imi ba gymorth byddai'n fuddiol imi, erioed wedi cynnig dimai o gymorth imi ac erioed wedi ceisio fy marn cyn siarad ar fy nghyfer yn gyhoeddus.

Rwy'n digwydd cytuno a barn Dr Morris, ond dim yn cofio iddo ymofyn fy marn cyn i Action on Hearing Loss siarad ar fy rhan!

Dydy byddardod ddim yn Jôc - Jac!

Hwyrach bod y cylchgrawn Golwg yn credu bod y ffaith nad oes modd i bobl drom eu clyw cael defnyddio system lŵp mewn cyfarfodydd lle mae cyfieithu ar y pryd yn digwydd yn rhywbeth digon doniol i gynnwys mewn colofn dychan.

Fel Cymro Cymraeg, eithriadol drwm fy nghlyw, dwi ddim yn gweld y jôc. Os ydwyf am fynychu cyfarfod cyhoeddus mae'n rhaid imi ddibynnu ar system lŵp i wybod be sy'n cael ei ddweud. Oherwydd anghenion cyfieithu rwy'n cael fy amddifadu o'r hawl i fynychu cyfarfodydd cyhoeddus lle mae offer cyfieithu yn cael eu defnyddio. O fynychu cyfarfod o'r fath y gwasanaeth sydd ar gael i mi yw clywed dim sy'n cael ei ddweud yn Saesneg a chlywed cyfieithiad o'r hyn sy'n cael ei ddweud yn y Gymraeg.

Ers 18 mlynedd, bellach, rwyf wedi bod yn cwyno am y broblem yma. Da oedd gweld sylw yn cael ei roi i'r broblem mewn cylchgrawn cenedlaethol am y tro cyntaf. Ond siom oedd darllen y sylw yna yng ngholofn Jac Codi Baw yn hytrach nag mewn erthygl difrifol.